Kilometroak jaiaren eredu berria

Kilometroak jaiaren eredu berria

Oinarrizko premisak

Argi dago burutu berri den hausnarketa aldiaren ondorioei erreparatu gabe ezin dela jai eredu berri baten proposamenik luzatu. Horiei erreparatu behar lehenik beraz. Egin dira Gipuzkoako ikastolaren komunitatean bilerak, lan saioak, galdeketak, hizketaldiak, elkarrizketak, dokumentuak … Gipuzkoako ikastolen jaia, Kilometroak, ardatz hartuta analisi zorrotza burutu du ikastolakide, ikastolazale askok. Jaiaren historia aztertu da, nondik gatozen, gaur arteko bidean izaniko bilakaera eta egungo egoeraren analisi sakona egin da. Lasai esan dezakegu: konplexurik gabe ireki dugu kanalean Kilometroak, barruak ikusi dizkiogu, piezak askatu. Finean, hori izan da Kilometroak Bidea.

Orain analisi horrek guztiak emandakotik proposamenak egiteko tenorea da, baina zer ondorio eman du bada Kilometroak Bidea hausnarketa aldiak?

Irakurgai daude prozesuaren baitan aldian-aldian egin diren lanketa-jardueren (topaketa, bilera, elkarrizketa …) ondotik sortu diren dokumentuak guztion eskura www.kilometroakbidea.eus gunean.

Hona hemen, beraz, Talde Teknikoan guztion artean jaso eta sintetizatutako oinarrizko premisak.

I. IKASTOLEN MUGIMENDUAREN MISIOAREN ISLA

• ·         Ikastolak gune naturala du: Hezkuntza.
• ·         Bere hedapena indargunea da: Euskal Herri osoa.
• ·         Bere aldarrikapen historikoa: Euskal Hezkuntza Sistema propioa.
• ·         Bere komunitatea antolatzeko egitura: kooperatibismoa.

Ikastolen jaiak misio horren isla zuzena izan beharko luke. Urtero ikastola bakoitzak bere komunikazio ildoa sortu behar du, baina horri “txapela” jarri behar zaio eta, xede nagusi baten arabera, jarraikortasuna duen misioa ikur bilakatu behar da.

Euskal Hezkuntza sistema propioaren aldarrikapena ildo nagusia izango da. Baina kooperatibismoaren gaia enpresa antolaketaren zerbitzurako baino haratago eraman behar da.

Pertsonen arteko harremana, taldea-komunitatea osatzeko sentipena, lanari aurre egiteko ikuspegia, … ezaugarri asko daude azpimarratzeko.

Misioa zehaztea etorkizunari begira proiekzioa egitean datza. Datozen urteetan edota urtean heldu nahi diogun xede nagusia zein, gure misioa hor. Horregatik Misioa nazionala izan behar da, hau da, bost jaiek jaso behar dute misio orokorra. Ondoren Misio horren garapena etorriko da, eta horretan lurralde bakoitzak, bere idiosinkrasiari erreparatuz, nazio mailako misioa egokitu beharko du.

Urte bati begira egiten den misioa, abagunearen arabera ere egokitu behar da. Unean uneko gertakizunek, misio orokorra ardatz hartuta, azpi-misioa zehaztea eskatzen dute.

Misioa izateak komunikazio plan indartsu bat lantzea eskatzen du. Hedabideak, komunikabideak eta jendartearen komunikazio bideak era planifikatuan lantzeak lan koordinatua eta iraunkorra eskatzen du. Ikastolen jaia Ikastolen mugimenduaren erakusleiho indartsua da, eta bere misioaren mesederako erabili behar da.

II. IKASTOLEN ELKARTEA SENDOTZEKO JAIA

EHI Euskal Herriko Ikastolak Europar Kooperatiba Elkartea erakunde modernoa izan arren, ikastolek urteetan erakundetzeko izan duten nahiaren emaitza da; ikastolen mugimendua du oinarri, eta mugimendu horren iturria ikastoletan aurkitzen da.

Ikastolen aldeko jaia horren isla zuzena da. Jaia antolatzen duen Ikastolak urte osoan zehar auzolanean dihardu proiektua aurrera eramaten, eta EHIk, jaiak antolatzeko duen eskarmentutik, hainbat zerbitzu eskaintzen dizkio, teknikarien bitartez.

Ikastolen aldeko bost jai antolatzen dira Euskal Herri osoan. Beren arteko koordinazioa ez da maila teknikotik harago joaten (funtzionala), eta nahiz eta maiztasun batekin bildu, naziotasuna zer den eta nola sakondu behar den ez da lantzen. Bide horren alde saiakera bat baino gehiago egin arren, azpimarratzekoa da ez dela emaitzarik lortu.

Kilometroak bidea prozesuak kontzeptualki urrats handiak egiten ari da, baina hura gauzatzeko mugimendu-korporazio aldetik behar den egokitzapena sortu behar da.

Denok osatzen dugu EHI, eta bertan lortu behar dugu adostasuna. Adostasun horretatik Ikastolen jaia antolatzeko beste ikusmolde bat sortu behar da non Ikastolen jaiak EHIren dinamikan guztiz txertatuta egongo diren, eta non EHIren baliabideak konpartituak egongo diren Ikastolen jaien eredu berria gauzatzeko, sinergiaz baliatuz.

III. IKASTOLEN KOMUNITATEA SENDOTU

Lehentasuna Ikastolen artean osatzen den komunitatek dauka. Komunitatea sendotzeko asko lagunduko du guztion misioa zein den jakiteak eta denok batera horren alde egiteak. Ikastolen komunitate honetan inbertsiorik handiena gazterian egin behar da. Beren neurriko jaia antolatu behar da; ez gazteei zuzendutako helduen ereduaren araberako jai bat.

Kilometroak ez da jai pribatua izango, bertara etorri nahi duen edonor gonbidatua izango da. Hala ere, etorriko den jendea guk antolatuko dugun jaira etorriko da, guk sortu nahi dugun girora hain zuzen ere. Jendea erakarri nahian, ez dugu besterik gabe orokorrean jendarteak eskatzen dituen ezaugarriak erreproduzitu behar; eta gure xedeei eutsiz, jaiaren misioarekin bat ez datozen ezaugarriak detektatu eta baztertu behar ditugu.

Hala, ikastolen jaiak ezaugarri hauek bultzatuko ditu:

• Euskal Hezkuntza Sistema Propioaren aldarrikapena
• Ikastolen eredu sozio-kulturalaren sustapena
• Egun osoan euskara erabiltzeko konpromisoa
• Ludikotasuna medio, taldean giroa eraikitzeko gogoa piztea
• Jaiaren partaide aktibo izateko prestasuna bultzatzea
• Jaia euskal kulturaren adierazpide ezberdinen plaza izatea
• Beste ikastoletatik etorritako jendea ezagutzeko grina piztea
• Ikasteko, irakasteko, esperientziak elkar trukatzeko prestasuna

Ikastolen komunitatea adinez zabala da eta adinen arteko harremana ahalbidetzeko gune aproposa izan behar du jaiak.

IV. KONTSUMOA MURRIZTU; PARTE-HARTZEA AREAGOTU. LUDIKOTASUNAREN BITARTEZ AURREZ AURREKO HARREMANAK SENDOTU

Asko hitz egiten da kontsumoaz Ikastolen jaiak aztertzen direnean. Gaur egun ezinezkoa da kontsumoaren dimentsiotik ihes egitea eta bizi garen sistema honetan norbanako bakoitzak kontsumorako subjektu potentziala gara. Jaiari kontsumoa gehitzen badiogu automatikoki jai eredu mota zehatza irudikatzen dugu non txosna, oholtza eta kontzertua ezinbesteko osagaiak diren. Ikuspegi hori irauli, kontsumoan oinarritutako jai moldea baztertu, eta nahiko genukeen eredua irudikatzeko ordua da.

Ludikotasuna lerro nagusia izango da jai eredu berri honen ezaugarria. Parte-hartzea sustatu behar dela esaten denean ez dugu baztertzen ikusleentzako tokia, baina parte-hartzea Ikastolen auto-ekoizpenean oinarritu behar da. Ikastolak sormenerako eta Euskal Kulturaren sustapenerako erreferente izatera bultzatu behar dira, eta Ikastolen jaia lan eta inbertsio horren emaitza izango da. Dinamikak berritzailea izan behar du, eta Euskal Kulturari norabide eta errealitate berria eskaini beharko lizkioke. Ikastolak izan daitezen Euskal Kultura berri bat sustatzeko hauspoa; Ikastolen jaiak hauspo horiek akelarre bizia ospatzeko piztuko duen su bero eta argia izan daitezen.

V. NAZIOTASUNA INDARTU

Zazpiak bat leloaren bitartez nazio bat garela adierazi ohi da. Bostak bat leloak osatzen du ikastolen nazio mugimendua, eta, urteen poderioz zatiketa administratiboek eragin duten kalteari aurre eginez, gaur egun, oraindik ere, babes sozial handia jasotzen duen mugimendua da Ikastolarena.

Zatiketa administratiboak naziotasuna lantzeko eredu batera eraman gaitu: “naziotasuna = koordinazioa”. Horren arabera harreman asimetrikoak sortu dira eta erkidego bakoitzak duen ezaugarri soziokulturala bermatu nahian, “esku-hartzerik gabeko harremana” sortu da.

Naziotasuna lantzeak, ordea, bestelako sakontasun bat, enpatia bat eta erronka bat suposatu behar du. Naziotasunak ez du patrimoniorik, lurralde bakoitzak bere jardueran barneratu behar duen ezaugarri eta sentipena da. Zalantzarik gabe naziotasunaren oinarrian harremana dago. Gure nazioa txikia izan arren anitza da, eta aniztasun horrek elkar ezagutzarako eta harremanetarako lanketa berezi bat eskatzen du. Ikastolen Jaia plataforma ezin hobea da Naziotasunari aukera bat emateko eta gure komunitatearen barnean zubiak eraikitzeko.

Bostak bat: errealitate anitzak baina komunitate bakarra. Jakin badakigu nondik eta zertarako sortu ginen; ba al dakigu nora goazen? Ikastolen mugimendua hezkuntza alorrean dagoen nazio sare bakarra da eta betidanik bere aldarrikapen sutsuena Nazio Hezkuntza Sistema sortzea izan da, eta da gaur egun ere. Euskal Herriko Ikastolek bost jaiak dituzte; zein da jendarteratzeko guztion artean dugun espazio komuna?

VI. MISIOAREN ARABERA JAIAREN XEDE EKONOMIKO ERRENTAGARRIA BIRKOKATU

Kilometroak bidearen testuinguruan egin ditugun azterketen ondorioz, misioari garrantzi gehiago eman behar zaiola azpimarratu da. Hala ere, jaiaren bitartez eskuratzen den errentagarritasun ekonomikoari ezin zaio guztiz muzin egin. Halaber, Ikastolen jaiaren antolaketaren prozesuan bi aldi oso zehatz finkatuta daude: Egunaren aurreko aldia batetik eta eguna bera bestetik. Azken urteetan Kilometroak egunak dituen ezaugarri ekonomikoak asko aldatu dira, eta jada ez du etekin ekonomiko handirik uzten, egun bakar batean mugitzen den diruaren kopurua oso handia izan arren. Honek zer esan nahi du? Gastu handiko jaia dela eta egunean bertan lortzen den dirutik

gastuak estaltzen saiatzen dela. Termino ekonomikoetan, beraz, arrisku handiko jaia da gurea. Hala ere, nahiz eta horrelako tamainako jaia antolatu eta horrelako arriskuak hartu, gure jaiaren misioa lausotua dagoela esaten jarraitzen dugu. Orduan zergatik jarraitzen dugu horrelako jaiak antolatzen? Zeri erantzuten dio horrelako ereduak, gure nahi eta interesi edo jendarteko hainbat interes merkantilistatik gure jaian aurkitutako erakusleihoaren erabilpenari?

Urtean zehar Ikastola guztiak inplikatu behar duten dinamikak antolatu beharko dira, eta horren bitartez jaiak etekin ekonomikoa lortzeko premia horretatik askatu beharko genuke.

VII. IKASTOLEN ALDEKO JAI EGUNA, URTE OSOKO PROZESUAREN EMAITZA

Ikastolak erakunde autonomoak dira. EHI Euskal Herriko ikastola guztiak batzen duen kooperatiba da. Guztion artean mugimendu historikoa osatzen dugu. Batura hori gauzatzeko inbertsioa, jarduera behar da eta azken urte hauetan lurralde mailan bideratutako bost jaien arteko loturarako koordinazio teknikoa egon bada ere, benetako nazio mugimendu izaera lortzeko ahalegin gutxi egin dira. Lurralde mailan antzekoa gertatu da. Ikastola bati Kilometroak esleitu eta dagokion urtean bera bakarrik kudeatzeko konpromisoa hartzen du. Garaia iritsi da, beraz, Ikastolen arteko lotura areagotzeko, baita urte osoko jarduerari lotura emateko ere. Ekintza puntualak izan daitezke (Mendimetroak) edota iraunkorrak (Erronka). Dena dela, urtean zehar dinamika berri hau sustatzeko derrigorrean inbertsio organizatibo berria behar da.

VIII. JAI(EN) FORMATUA(K): BERRITZAILEA, GARAIKIDEA, ERALDATZAILEA

Bere dimentsio xumean, Ikastolen jaiak Euskal Kulturari ekarpena egin beharko lioke. Horren haritik, jaiak sormenerako gune garrantzitsua izan behar du, eta sormena indartuz auto-ekoizpenerako jai nagusia izan behar du. Horretarako Ikastolek edota ikastoletako gazteek urtean zehar egiten eta sustatzen dituzten ekintzen erakusleiho bihurtu behar da gure jaia. Gure jaiak Herriari eskaintzen dion ekitaldi bat izaten jarraitu behar du.

IX. JAIAREN DIMENTSIOA BIRKOKATU

Gure errealitatea kontuan hartu behar dugu, eta herri gutxitua izatearen errealitatea oso eraginkorra da gauzatu nahi dugun jaiaren eredua erabakitzerakoan.

Makro dimentsioak, orokorrean, jendarteak dituen ezaugarri eta baloreak erraz barneratzen ditu, eta Ikastolen jaiak dituen bi irizpide orokorrak, hala nola jende multzo ahalik eta handien erakartzea eta Jaia Ikastolen baloreen isla izatea, denborarekin kontrajarriak bihurtu dira, eta bigarrena lehenengoaren mesederako higatzen joan da. Jaiaren dimentsioak, beraz, kontrolatuta izan behar du eta parte hartuko duen jende kopurua gure jaiarekin landu nahi ditugun baloreen mesederako doitu beharra dago.

Atal honetan badago ere segurtasunaren inguruko legedian ezartzen ari diren mugak. Hauek gero eta zurrunagoak izaten ari dira, eta zurruntasun horrek berarekin kostu ekonomikoa ere ekartzen du.

X. IKASLEAK AHALDUNDU

Ikasleak izango dira jaiaren baitan antolatzen den egunaren eta urteko ekimenen protagonista, parte-hartze aktiboaren bidez. Gazteek aisialdiaz garatu behar duten heziketarako lagungarria izango da jaia, eta baita erronka ere.

Jaiaren diseinuan eta eraikuntzan ere ikasleen parte-hartzea sustatu behar da, horretarako espazio berezituak sortuz. Ikastolatik jaira, jaitik ikastolara: Ikastolak aisialdirako eskola ere izan behar du.

Ikasleen artean ere Euskal Herri mailako saretzea lagunduko duen harreman dinamika indartu behar da: jaia eta urteko ekimenak ikasleen topaketa bilakatu behar dira.