Orereta ikastolaren historia

 Orereta ikastolaren historia

Hasierak

“Zergatik ez duzue sortzen eskola euskaraz emango duen ikastola baT?”

Don Jose Aranbarri apaizak Iñaki Urkia, Bittor Idiazabal eta Patxi Maritxalarri proposatu zien.

1963ko irail hartan Pioneko pentsutokira sartzen hasi ziren herriko haurrak.

1960ean, 18.642 biztanle zituen Errenteriak.

10 lantoki ziren herrian: Esmalteria, Gecotor, La Fabril Lanera, Galletas Olibet, Krafft, Gamma, Niesen, Paisa, Papelera Española, Victoriano Luzuriaga, …

6.130 langilek lan egiten zurten enpresa hauetan.

60. hamarkada, baby-boom garaia.

Lau eskola publiko eta 8 zentro pribatu zeuden.

50ko hamarkadan, dagoeneko bost biztanletik bat ez zen Euskal Herrian sortutakoa.

“A pasar el veranillo”

Urtero, Francisco Franco diktadorea uda pasatzera Donostiako Aiete jauregira etortzen zenean, egun batzuk kartzelan pasatu behar zituzten guraso askok, “badaezpada”.

"Euskaldunak gara, horregatik ikasten dugu euskaraz, horregatik daramate aita kartzelara, horregatik hitz egiten dugu euskaraz etxean …".

Lehenengo bazkideak

Orereta ikastola martxan jartzeko, 50 bat bazkide lortu zituzten bultzatzaileek.

Bigarren ikasturtean Madalen kalean hasi ziren haurrak ikastolan, Arantza Idiazabalekin.

Arantza Idiazabal Orereta ikastolako lehen andereñoa izan zen. Ama irakaslea zuen, eta aita, Bittor Idiazabal, ikastolako sortzaileetako bat izan zen.

“Bazkide izateko formula hauxe izan liteke: akzio gisakoak saldu ditzakegu, baina eskubiderik emango ez dutenak, itzuli beharrik gabekoak. 1.000 pezeta jarri edo 100.000 pezeta, eskubide berdinak emango ditu. Inork ez dezala pentsatu diru gehiago emateagatik ikastolaren jabe egingo denik”.

Formula hark funtzionatu zuen: Añabitarten ikastola eraikitzeko lurra erosteko eta egoitza eraikitzeko dirua eman zuen jendeak.

1967ko udaberrian, Azpeitiako Loiolan bildu ziren Gipuzkoako ikastolak. Gipuzkoako Ikastolen Elkartea (GIE) 1969an sortu zen. Oreretako ikastolako lehenedakarietako bat (Inaxio Oliveri) GIEko buru izan zen 1979tik 1980ra. Gipuzkoan bezala, hurrengo urteetan gainerako herrialdeetan ere federazioak sortu ziren.

Urte berean lehenengo Gida Batzordea izendatu zen.

Material pedagogikoaren sorkuntza

Material pedagogiko berria sortzen hasi zen. Freineten metodologia erabiltzen zuten Ipar Herriko zenbait eskoletan eta Frantziar estatuan ere, eta haiek bertatik bertara ezagutu zituzten.

Freinet zioen bezala, eskolak eta gizarteak ezin dute bata bestearekiko bi uharte isolatu izan. Ikastolen historia eta Euskal Herriko gizartearena erabat paraleloak izan dira. Eta Orereta Ikastolaren histori ere Errenteria-Orereta herriarenarekin bat joan da.

Euskal hezkuntza emakumeen esku egon da tradizionalki, kultura eta hezkuntzaren transmisioaren arduradun izan diren heinean. Ikastolen lehenengo oinarrietatik (Elbira Zipitriaren ikastolak), emakumezkoak aritu dira irakasle lanetan.

Orereta ikastolan 30 emakume inguruko talde bat zegoen hasierako urte haietan, eskatzen zenion guztian laguntzen zuena. Hala ere, Orereta Ikastolaren historian, Gida Batzordearen izen-abizenak irakurtzen direnean, gizonezkoak dira nagusi.

1978an Pedagogi Lokarria izeneko aldizkari bat egiten hasi ziren Orereta ikastolako irakasleak.

Eztabaida gogorrak: Euskara batua eta erlijioa

1969an Euskaltzaindiak euskara batua arautzeari ekin zion. Irakasle gehienek euskara batuaren beharra sentitzen zuten, eta ikastoletara eraman zuten.

Guraso gehienak ikasgelan erlijioa irakastearen aldekoak ziren. Irakasle gehienak, aldiz, eurei ez zegokiela ikasgai hori ematea uste zuten.

Makarenko errusiarraren metodologiari heldu zioten; irakasle bakoitzak ikasgai bat ematen zuen, eta gurasoen partehartzea ere bilatzen zuten. Horrela, guraso eskola jarri zuten martxan.

1970 – 1973. Familia handi bat: kooperatiba

Kooperatibismoaren pizkundea bizi zen garai horretan kooperatiba-eredua eskolara eraman zuten. Langile tailerrak sortu ziren ikastolan bertan eta gurasoak astean behin euren ogibideak erakustera joaten ziren: elektrizistak, arotzak, dendariak, …

“Añabitarten, atzean, lur sail handia zegoen eta baserritar baten laguntzarekin, artotarako jarri genuen zati bat. Oilategia eta baratza ere bagenituen. Larunbatetan hango produktuak saltzera plazara joaten ginen ikasleekin batera. Gero ekonomista talde bat zegoen…”.

Hala ere 45 urte beranduago Orereta ikastolak Kultur Elkartea izatetik juridikoki kooperatiba bihurtu zen. Honela, 2008an, gurasoen kooperatiba bihurtu zen. Gida Batzordeak irakasleei eta langileei ere eskaini zien kooperatiba integrala osatzeko aukera, baina hauek bozketan uko egin zioten aukera horri.

Orereta ikastolako ikasleek, adinean gora egin ahala, geroz eta gehiago parte hartzen dute Ikastolak bizitzan, eta erabakiguneetan euren iritzia emateko aukera dute.

Orereta Ikastolako guraso batzuk oso aktiboak dira. “Gurasoak dira ikastola honen sortzaileak, jabeak eta kooperatibistak”. Gaur egun Orereta ikastolako ikasleen gurasoetako asko ikasle ohiak dira.

Artezkaritza Batzordea 19 lagunek osatzen dute: 9 gurasok; 4 langile ordezkarik; HH, LH, DBH eta Oiartzo zuzendariek; zuzendari pedagogikoak eta zuzendari nagusiak.

1973. urtean Orereta ikastolaren proiektuak jauzi berri handi bat eman zuen. 100.000 metro karratu erosi zituen Orereta ikastolak Añabitarten ikastolarentzat izango zen eraikuntza egin ahal izateko. Bazkideek 4 milioi pezeta eman zituzten erosketa egiteko, baita zenbait ekintza ere egin ziren: Real Soziedad eta Athleticeko jokalari ohien arteko “derbi” berezia (1972ko urriaren 29an jokatu zen).

1978an, Añabitarten bigarren egoitza eraikitzen hasi ziren, ikasle helduenek bertan ikasteko.

1984an kirol instalazioak eraiki ziren.

1975. urtean, 46.239 lagun bizi ziren Oreretan. Gehiengoa (%40a pasatxo) Espainiako estatuan jaiotakoa zen, eta ez zen %17ra heltzen bertan jaiotakoen kopurua. %8,3koa soilik zen euskararen erabilera.

Franko diktadorearen heriotzak dikotomia asko piztu zituen: euskaldunak-erdaldunak; langile kontzientzia-kontzientzia burgesa, eta horrek herriko bizitza sozialean egunerokotasunean zuen isla.

Ikastola Eguna 1983an ospatu zuen Orereta ikastolak.

1985ean Orereta ikastola sekula izan duen ikasle kopururik altuena izatera iritsi zen: 1.750 ikasle.

Kilometroak 84

1984ko urriaren 7an Kilometroak Errenterian ospatu zen. Goizaldean, euria goian behean, baina atertu zuen. 700 lagunek partehartu zuten Kilometroak antolatzen. Heri osoa inplikatu zen jaia aurrera ateratzeko. Koldo Mitxelena, Bittor Idiazabal eta Joxe Miguel Barandiaranek moztu zuten zinta. Diru bilketa handia izan zen, horietatik, 16 milioi pezeta pasatxo Ikastolarentzat izan zen.

Jose Ramon Andaren galleta

Ikastolaren 25. Urteurrena ospatzeko Jose Ramon Anda eskulturagileari ondoren ikastolaren ikurra bilakatuko zen artelana egiteko eskatu zioten. 1991ko apirilaren 13an inauguratu zen eskultura. Ordutik, ikastolaren irudia da Andak sortutako irudia eta Añabitarten dago berak egindako eskultura, pastilla edo galleta bezala ezagunagoa.

Ikastolen estatusa, eztabaidagai

80ko hamarkadan, ikastolen estatusari buruzko eztabaida hasi zen. Ikastola eta erakunde publiko berrien arteko hartuemanak eta negoziazioak hasi ziren: eskola publikoa bihurtu ziren, pribatu, kontzertatu, … 1980an, Ikastolen Titulartasuna Ofizialerako Arautegia onartu zen, ikastolak erakundeen esku jarriz, nahiz eta ez ziren estatuaren eskola. 1987an, Ikastolen Konfederazioa eta Eusko Jaurlaritza adostasunera iritsi ziren: akordio politiko bat sinatu zuten, eskola publiko berrirako ibilbide orria izango zena.

Prozesuak hurrengo urteetan izan zuen garapenak, 1991ean Eusko Jaurlaritzak aurkeztu zuen Euskal Eskola Publikoaren Legea izan zuen ondorioa. Zalantza handia sortu zuen lege horrek ikastolen mugimenduan. Titulartasuna Gobernuaren eskuetara pasatzea eta eskolen arteko sareen amaiera aurreikusten zuen, besteak beste.

Ikastolen historiako “krisi larriena” kontsideratzen da garai hura. Ikastola bakoitzak asanbladan erabaki zuen bere etorkizuna.

Orereta ikastolako asanbladak (On Bide zineman) Eusko Jaurlaritzak egindako proposamenari uko egin eta hezkuntza sare publikoan ez sartzea erabaki zuen. Horren ondorioz, 1993. urtean Errenteriako udalak ordurarte izan zuen jarrera aldatu zuen: mantenurako eta funtzionamendurako ematen zizkion laguntza guztia kendu zizkion.

Joxemi Zabala (Zuzendari Nagusia: “Sare publikoan sartu ez ginen ikastolak, Ikastolen Elkartearen baitan hazi gara, talde moduan, elkarri lagunduz. Izaera propioarekin giza ekimeneko ikastola gisa iraun dugu eta pedagogian nahiz kudeaketaren alorrean aurrera egin dugu”.

Xabier Oleaga (Lehendakaria 1996-2006): “ikastolak eredu sozial bat, gizarte ekimeneko eredu dira”.

Eusko Jaurlaritzak 2001ean herri onurako erakunde izendatu zuen Orereta ikastola.

70-80ko hamarkadetan: Pedagogia berritzaileak

Irakasleak autogestioan funtzionatzen zuten. Ez zegoen zuzendaririk, koordinatzaileak baizik. Denen artean hartzen ziren erabakiak. Kooperatibismoaren eta eskola aktiboaren eredua ikasgeletara eramateko asmoz, bi ekintza nagusi buktzatu ziren, beste batzuen artean: Talde Lanak eta Langile Taldeak

Talde Lanak
Sozializazioak tarte garrantzitsua izan zuen. Talde Lanak lehen hezkuntzako planteamenduetatik zetozen, hau da, gai batzuk erabaki eta irakaslea zuzendari zela, taldekideen artean aukeratutako gaia lantzea zen helburua. Talde bakoitzak ga bat lantzen zuen eta hori denen artean partekatzen zen ondoren, baita gurasoen aurrean ere, disziplina arteko ikusmiratik jorratuta.

Langile Taldeak
Langile Taldeetan, batxilergoko gazteek hartzen zuten parte, irakasleekin batera, baina guraso batzuek eta herriko bolondresek ere, hala nola, tailer teknikoagoa batzuetan laguntzen, argindarraren taldean, esaterako.

Taldeak: Musika, Kirola, Biologia, salerosketa, Liburutegia, …

Langile Taldeen antolakuntza-eragilea eta koordinatzailea “Buru Batzarra” zen. Talde bakoitzak bere ikasle-ordezkaria zuen batzar horretan eta autogestioa eta autofinantzaketa zuen oinarri.

Euskararen bilakaera kezkagarria

70eko hamarkadaren hasieran, ikastolako ikasleen ia %85 ziren euskaldunak, eta soilik %1, 27k ez zekien euskaraz ikastolan sartzerakoan. Kopuruak, ordea, bilakaera nabarmena eduki zuen hamarkada honetan, eta 70eko hamarkadaren amaieran, ikasleen %55,5a zekien euskaraz ikastolan hasterakoan. Zerbait zekitenak %24 ziren, eta ezer ez zekitenak %20. Joera berdin jarraitu zuen 80ko hamarkadan, eta geroz eta gehiago ziren ikastolan hasterakoan euskaraz ez zekiten ikasleak, 1983-84 ikasturtean, esaterako, %22,6 ziren.

Irtenbide bat eman nahian, 1981. Urtean, haurrak euskalduntzeko bide berri bat aukeratu zen, ama hizkuntzaren araberako ikasle talde homogeneotan oinarritutakoa. Baina epe laburrean beste norabide bat hartu zen: etorkizuneko euskaldun berrien aldeko apostua egin zen, eta ikasle horiek ez baztertzea erabaki zen. Eztabaida asko sortu zituen erabakia izan zen, baina helburua oso garbia zen: batetik, erdaldunek ongi oinarritutako euskara ikastea, polikiago lortuagatik ere, eta bestetik, euskaldunek euskara aberastea.

Ama euskara 87

Orduan euskararen aldeko kanpaina erraldoia martxan jarri zen: Ama euskara 87

Irakasle talde bat buru-belarri ari zen lanean, eta besteak beste, 1987an, jai erraldoi bat antolatu zuten herrian: Ama Euskara.

1986an euskararen erabilera sustatzeko Euskaraz Bizi proiektua jarri zen martxan Tolosako Laskorain ikastolan, Atarrabiako Paz de Zigandan, Lizarrako ikastolan eta Gasteizko Toki Ederren.

Hezkuntza berezia

Oraindik integrazioaz hitz egiten ez zenean, Maite Rekarte andereñoak integrazioa praktikara eramaten zuen. Urte horietan (70) ez zegoen zentro berezirik euskaraz, eta guraso euskaldunak euren seme-alabak zentro erdaldun batera eramatera behartuta zeuden. Maite Rekarte andereñoak ikasle horiek zentro espezifikoetara joan beharrean, ikastolan jarraitzeko borrokatu zuen.

Oreretara etortzen diren bizilagun berriak

2009-2010 ikasturtean hasi ziren ikastolan lehene ikasle etorkinak. Hizkuntzak mugatuta, ordura arte ez ziren ikastolara etortzen eta Eusko Jaurlaritzak ere ez zituen ikastolara bideratzen. Hala ere, eskola publikoetan zegoen masifikazioa arindu nahian, herriko etorkinak eskola guztien artean banatzen hasi ziren. Eusko Jaurlaritzak berak bideratuta. Ordutik, etorkinekin protokolo bat abiatzen du ikastolak adaptazioa erraztu nahian.

Kirolzaletasuna

Kirolak hasiera-hasieratik izan du tartea Orereta Ikastolan, nahiz eta eskola ordutik kanpoko ekintza bezala ez zegoen. 70eko hamarkadaren amaieran Karlos Urdanpilleta gorputz hezkuntzako irakasle bezala lanean hasi zen eta ikastolako barruko txapelketa antolatzen hasi zen. Bide honetatik martxan jarri zen Oreretako Eskola Kirola. Dos Bosco eta Tellerikoekin batera eman ziren lehenengo eztabaidak “Kirol anitz” kontzeptua adostu arte. Baina eztabaida ez zen amaitu eta ondoren urteetan bi korronteen artean talka sortzen ziren planteamenduak mahai gainean egon dira eten gabe: Eskola Kirola heziketarako edo Eskola Kirola txapelketak antolatzeko.

Araututa dauden ekintzez gain, ikastola bakoitzak bere jarduera propioak egiteko aukera ere badu. Horiek normalean hastapeneko jarduerak izaten dira, hezi-jolas izaera dutenak.

Herri mailan, halaber, beste talde batzuekin ere badago harremana: Union Txiki, Ereintza, Club Atletico Renteria, Hibaika, Touring eta Laguntasuna txirrindulari elkartea. Ureteen arabera, talde batzuk arrakasta gehiago izaten dute, baina, oro har, herriko klub guztietan daude ikastolako ikasleak.

1993ko azaroaren 30ean izan zuten lehen aldiz ikastolako ikasleen guraso gehienek Urdabururen berri. Euren seme-alabak naturarekin harreman zuzena izateko eta mendi irteerak egiteko gonbita egin zen orduan etxe guztietara bidalitako eskutitz baten bidez. Berehala 176 partaidek eman zuten izena. Geroztik Euskal Herriko hamaika mendi, leize, haitz, txoko … ezagutu dituzte Orereta ikastolako ehundaka gaztek eta gurasok.

Etorkizunari begira, erronka nagusia partehartzeari eustea eta igotzea dela nabarmendu dute irakasleek. Bestalde, ereduaren inguruko hausnarketa egitea beharrezkoa dela azpimarratu dute. “Gizartean dugun eredua errepikatzen da ikastolan, eta askotan ez da sinisten neskek eta mutilek kirola berdin egin dezaketela”, diote irakasleek.

90eko hamarkadaren erdialdean berriz ere herrira itzuli zen ikastola, Haur Hezkuntzako egoitzak irekita. Ikastolak, bere kabuz, Esmalterian 1.500 metro kuadroko egoitza erosi zuen, eta 1997an martxan jarri zuen Haur Hezkuntzako ikastola berria.

Ia hamarkada bat geroago, 2006ko abenduaren 3an, berriz, Linoko eraikineko zinta moztu zuten.

Gaur egun bi egoitza hauen artean eskaintzen du Orereta ikastolak 0 eta 6 urte arteko hezkuntza.

Kilometroak 99: Kilokoloreren eguna

1999ko urriaren 3rako, bigarren aldiz Kilometroen jaialdia antolatzeko ardura hartu zuen bere gain Orereta ikastolak.

Euriak ez zuen barkatu 15 urte geroago ere, baina 1984an bezala, giroa paregabea izan zen. Egoitza berriari aurre egiteko Kilometroak jaiaren bidez 25 milioi pezeta lortu ziren.

Lehendabiziko aldiz, Kilokolorerekin munduan barrena zabaldu zen euskararen aldeko feste hau: Arrecifesen (Argentina) eta Boise (AEB) ere ospatu ziren Kilometroak, euskararen eta ikastolen aldeko festa.

Oiartzo, bi ikastolen batura

Espainiako Gobernuaren 1990eko LOGSE legearekin Hezkuntza Erreforma sakona iritsi zen. Ordura arte ez bezala, 16 urte arteko nahitaezko hezkuntza ezarri zen (DBH) eta ondoren, bi urteko batxillergoa, hautazkoa.

1997/1998 ikasturtean, Orereta Ikastolak Oiartzo Batxillergo Ikastolaren titulartasunaren %75a zuen, eta Oiartzungo Haurtzaro Ikastolak gainerako %25arena. Oiartzo martxan jartzea “erronka” handia izan zen. 2006ko abuztuaz geroztik berariazko titulartasuna du Oiartzo Fundazioaren titulartasunarekin.

Euskalduntze prozesua

Hizkuntzari erreparatuta, euskaldun kopuruak gora egin du herrian. Euskara zekitenak %29 ziren 1996an, %36,4 2006an eta kopurua mantentzen zen 2011ean, Soziolinguistika Klusterrak kale erabileraren urte horretan azterketa egin zuenean.

Ezagutza eta kale erabilera, baina, bata bestearengandik oso urruti daude oraindik Errenterian: 2001ean elkarrizketen %15,4 ziren euskaraz erdialdean. %16,3 bost urte geroago (2006) eta hurrengo neurketaren arabera, %18,6.

Euskara oinarria izanik, “ikasle eleanitzak sortzeko bokazioa” du Orereta ikastolak. Hizkuntzak globaltasunean lantzeko, hizkuntzen laborategia du horretarako: Hizkuntza Proiektua (HizPro).

Euskaraz Bizi eta HizPro plan estrategikoaren barruan kokatzen dira; arlo motibatzailean: euskararen erabilera sustatzeko, euskara maitatzea eta euskaraz gozatzea.

203an, Kalitatezko Q Saria jaso zuen Orereta Ikastolak.

Eskola Kirola sustatzeko egindako esfortzuagatik ere saritu zuen Orereta ikastola Gipuzkoako Foru Aldundiak.

Euskal Curriculuma

Ikastolako hasierako garaietan materialgintzan zegoen hutsunea ongi ase ezken urteetan, hein handi batean Ikastolen Elkarteari esker eta han prestatzen den materialari esker.

Euskal Curriculuma dago oinarrian. Hezkuntzarako eragile gehiagorekin landu den kurrikuluma da, baina Ikastolen Elkartea izan da horretan oinarrituta materiala sortzen aitzindaria, eta Orereta ikastolak ere erabaki du bere ikasgeletan txertatzea.

Añabitarte baserria

Baserria eta bere lurrak 1973an Orereta ikastolak erosi zituen. Bazkideentzako elkartoki bezala antolatu zuen guraso talde batek. Aldamenean zegoen teilatupean bi gela antolatu zituen ikastolak, eta lehen solairuan beste bat. Inguruan jolasteko eremua sortu zen eta 1992an berritu zuten, atletismoko pistak jarriz eta beste zenbait kiroletarako baliabideekin.

Bertsolaritza

Badira 26 urte Xenpelar Bertso Eskolak Errenteria-Oreretan bertsozaletasuna indarberritzeko lanari ekin ziola. Helduekin hasi ziren 1987. Urte hartan, baina segituan, 1990ean, lehenengo bi gaztetxoak hurbildu ziren Bertso Eskolara eta bertsolaritzaren munduan murgildu ziren. Bertso Eskolak Orereta ikastolari deitu ostean animatu ziren, eta urte hartan hasi zen egun bizirik dagoen harremana.

Jangela

80. hamarkadan Angel de la Guarda ikastetxearen zerbitzuak erabiltzeko aukera sortu zen. 1986an, beste akordio bat sinatu zen eta ikastolako langileak hasi ziren zerbitzua ematen bertako instalazioetan: 6 langilek ematen zieten bazkaria haurrei, eta euren zaintzaz arduratzen ziren.

Gaur egun, jangela zerbitzua hiru eraikinetan eskaintzen da. Añabitarteko haurrak eta gaztetxoak Angel la Guardara joaten dira. Herrian bertan Esmalteriako eta Linoko jantokiak daude haur hezkuntzako ikasleentzat.

Etorkizuna

Eraikuntzak berritzea da erronka nagusietako bat. Añabitarteko eraikinek ia 40 urte bete dituzte, eta zaharberritze inbertsio handia batean buru-belarri ari dira lanean.

Batzuek pentsa dezakete gaur egun balore batzuk ahuldu egin direla; beharbada antzina irakaslegoak ekimen pedagogiko gehiago sustatzen zituela eta kudeaketa profesionalizatzearen ondorioz irakasleen parte hartzea gutxitu egin dela, baina funtzionamenduaren eraldaketak egiteko erak eraberritu ditu.