Jon Maia

ELKARRIZKETA: 2022KO MAIATZAREN 2an

 

Jon Maia

Hiru urterekin Orereta ikastolan hasi nintzen 17-18 urte bete arte (garai horretako UBI).

Hiru seme-alaben aita naiz, hirurak ere ikastolako ikasleak.

Ikastolak utzi digun arrasto horietako adibide bat naizela esan daiteke.

Lagun koadrila ikastola garaikoa eratorrikoa da. Nire inguru soziala baita giro berekoa da. Nire jardun profesionala, dantza, seguruenik ere ikastolak sinbolizatzen duen iruditegi eta giro horrek eragina izan zuen. Beraz, esan daiteke ikastolako kumea naizela.

ZURETZAT ZER FUNTZIOA BETE IZAN DU ETA BETZEN DU IKASTOLAK?

Ez nuke ulertuko gaur egun ikastolak duen funtzioa iraganean izan duenetik a aparte.

Garaiak, gizartea pertsonak aldatu direla onartuz, historia faktore garrantzitsua da aurrera begira jartzeko.

Ez naiz bakarrik zentratuko ikastolan pertsonak izan behar duen hezkuntza garapenean, hori garrantzitsua dela agerikoa baita, ikastetxe guztiak funtzio hori ondo betetzen saiatzen dira. Ikastolaren funtzio hori baino haratago doa.

Nik ikastolan balore batzuk identifikatzen ditut: euskara, euskal kultura eta identitatearen transmisorea izatea (belaunaldi berrietan eta familietan); Ikastola herri dinamikaren harrobi garrantzitsua izatea.

Harrobi kulturalaren funtzioa oso modu berezian bete du ikastolak: Orereta ikastolak ez du dantza talderik, ez du abesbatzarik, ez du mendi talderik, … baina ez edukitze hori nik aberastasun handi gisa hartzen dut; izan ere, herrian dagoen dinamika ordezkatu beharrean, bertako dinamikak jendearekin hornitu ditu ikastolak. Herriko talde kultural guztiak ikastolako ikasleekin josita egon dira beti. Eta hori herria elikatzeko modu bat delako, niretzat oso ederra da. Konpartitzeko nahi bat erakusten du, eta dinamika horretan beste komunitateekin espazioak konpartitzeko aukera zabaltzen du.

Askotan urgentziazko neurriek epe motzeko ekintzetara eramaten gaituzte, eta horretan jauztea akats estrategikoa dela esango nuke. Historikoki Orereta ikastolaren jarrera luzera begira jarrita egon da eta hori da niretzat mantendu beharreko ezaugarria. Jarrera honek herria aberastea dakar eta, aldi berean ikastola bera ere aberastu egiten da.

ZUBIAK ERAIKIZ

Zer esanik ez Zubiak eraikiz leloarekin martxan jarritako proiektua. Niretzat Zubiak eraikiz Ipar Euskal Herriko edota Nafarroa garaiko ikastolekin harremana izatea baino haratago joan beharko litzateke. Kontzeptu berri bat izan beharko litzateke. Eta Kilometroak hemen dagoenez, ikastola guztietara doan proiektua izateko apostua egin beharko litzateke. Zubiak eraikiz bai Ipar Euskal Herriarekin, noski, baina baita herriarekin, beste ikastetxeekin, herriko elkarteekin eta dinamikekin, nazioarte mailan sor daitezkeen gatazkekin ere konexioa izan daiteke. Nik uste dut ikastolak funtzio horretan motore bat izan behar duela. Eta Zubiak eraikiz dinamikak harremantzeko jarrera bat izan behar du. Eskuak zabalik gauzak konpartitzeko prestutasuna azaldu…

KULTURARATEKOTASUNA

Orereta herriak tamaina berezia dauka: ez da herrixka bat, baina aldi berean ez da hiri bat ere. Hori bai, betidanik aniztasun handia egon da herrian eta aniztasun hau ez dut arazo bezala ikusten, nik erronka eta aukera paregabe bezala ikusten dut herrian dagoen aniztasuna. Zalantzarik gabe kulturalki anitza den gizarte batean bizi gara eta hori da daukagun eta aspalditik izan dugun errealitatea. Orereta herria horren adibide oso garbia da. Niri gustatuko litzaidake nire seme-alabak hezitzea erreferentzia anitz eta multikulturitatean oinarritutako erreferente gertu horiekin. Behar bada, niri gustatuko litzaidake aniztasun hori handiagoa izatea ikastolan. Garbi dago gaur egun dagoen banaketa horren ondorioz (hezkuntzatik ikasleak ikastetxeetara bideratzeko politika) desoreka bat dagoela, baina nik erronkari helduko nioke oso modu positiboan. Gure umeek, baita gu familia gisa ere, izugarria daukagu ikasteko beste errealitateekin elkar-biziz, eta iruditzen zait, oso eskura daukagula baikorra den erronka hau.

KILOMETROAK JAIA ETA DINAMIKA GAUR EGUN GIZARTEAK DITUEN PARAMETROETARA ERAMAN BEHAR DA. NOLA IRUDIKATZEN DUZU KILOMETROAK ETA ZERNOLAKO ESTETIKA LANDUKO ZENUKE JAI HAU?

Galdera honek gure egunerotasunera eramaten nau; izan ere, Kukai taldean baitan lantzen dugun gaia da. Ez da nire terrenora eraman nahi dudalako; sineste dudan modu bat delako baizik.

Ez daukat inolako zalantzarik, Kilometroak, batetik, gaur egungo errealitatearen ispilua izan behar dela. Baina zer da egungo errealitatea, edo nola bizitzen dut nik errealitate hori? Bada, gure identitatean txertatuta dauzkagun elementu horiek erdigunera ekarri nahi ditut, baina ikusten ditut gaur egun zein etorkizunean ere parte bat direla. Elementu hauek ez dira soilik iraganeko kontua. Edo musika dela, edo dantza dela edo hezkuntza dela… ematen du iraganeko kontua dela, eta horrelako egun batean (Kilometroak jaia) elementu hauek iraganekoa delako sartu behar ditugula. Zalantzarik gabe hor egon behar dira, baina gaur egungo errealitatean bizirik dauden elementu gisa jaso behar ditugu, gaur egun ditugun elementuekin etengabeko elkarrizketan, nolabait esateko garaikide izatea klabea da nire ustez: elementu estetikoekin, aniztasun elementuekin, eta etorkizunerako begirada bat proiektatu, orain arte guk bizi eta sentitu ditugun elementu horiek gaur egungo errealitatean elkarrizketan jarriz, etorkizunera begira jarriz.

Hau dena gauzatzeko eta estetika eredua sortzeko lana handia dago, baina kontzeptu bezala hori hartuko nuke. Jendea sentitzeko eta identifikatzeko hori izan behar duela. Euskarak eta beste elementuek hor egon behar dute noski baina etengabeko harremanetan beste ezaugarri garaikideekin, bestela zatiketa edo desfasea sor daiteke. Planteamendu garaikideak, etorkizunekoa izan arren, guztiz sustraitua izan behar du gure sentitzeko eta identifikatzeko eran, alegia, gure nortasunean.

KILOMETROAK EUSKARA ETA EUSKAL KULTURAREN PLAZA BATEKIN IRUDIKATZEN BADUGU, ZER EZAUGARRI IZAN BEHARKO LITUZKE PLAZA HORREK, BEREZIK GAZTEAK ERAKARTZEKO PLAZA?

Askotan gure artean izaten ditugu eztabaidak antzuak dira: hau ez da euskalduna, hau hemengoa da, bete hau ez… Pentsatu nahi dut herrialde normal batean denak euskalduna izan behar direla, gustatzen zaiguna eta gustatzen ez zaiguna. Zergatik musika estilo bat euskaldunagoa da bestea baino? Horretarako ez dakit kalifikatiboa zuzena den baina malguak edota bizkorrak izan behar gara. Nire ustez Euskara da erdigunea, euskara bizi-abaniko arlo guztietan aritzen den tresna bat bezala hartu behar dugu. Ezin ditugu eremu euskalduna eta ez euskalduna sortu edota bereiztu, eta janzkera bat zein euskaldunagoa baino neurtzen duen gizartea sustatu. Ez, euskarak egon behar du giza kate guztietan presente. Ni identifikatuko naiz gehiago estilo batekin nire zaletasunagatik, ez iduriz euskaldunagoa delako.

Hizkuntza normalizatua izango bagenu euskara eremu guztietan egongo litzateke: eremu alternatiboetatik, komertzialetara, formatu txikiak edota handietara guztien arteko espektro guzti horretan zabalduta. Horrela ez bada beti eremu euskaldun eta ez euskaldunen arteko zatiketan biziko gara.

ETA EUSKAL KULTURAREN ARABERA NOLA IKUSTEN DUZU FESTA EDOTA JAIAREN KONTZEPTUA?

Asteburu honetan, larunbatean egin zidaten elkarrizketa baten bueltan, oso lagun hurbil batekin izan dudan eztabaida hona ekarri nahiko nuke. Elkarrizketa horretan titularra honako hau zen: “Euskal kulturak ezin du konpetitu aisialdiarekin”. Nolabait esateko, gauza bat da emanaldi kulturalak eta bestea modu espontaneoan jendartean sortzen diren erlaxatzeko edota dibertitzeko uneak (poteoa, afariak, …). Hemen, Euskal Herrian, kultur eskaintzak oraindik ere kontsumoarekin lotuta daude, alegia, aisialdiarekin. Kontsumitzen ditugun kontzertuak, antzez lanak, … gure aisialdiaren parte bezala kontsideratzen ditugu. Horrek esan nahi du horri konpetentzia egiten diola lagunekin poteatzeak edota afariak egiteak, eta hori ezin da horrela izan. Gauza bat da kultur eskaintzak barneratuta egon behar direla gure egunerotasunean, hau da, gure hezkuntza prozesuan, gure bizitzaren antolamenduaren barruan, eta noski, beste gauza bat da denok behar ditugun aisialdirako espazioak, berriketarako, buelta bat emateko edo, beste edozein gauzetarako. Baina gure errealitatea bide batekoa da: kultura da aisialdian kontsumoa bat egiten dute. Horren barne lagunekin geratzea eta trago bat hartzeko aisialdia da. Orduan dena batzen dugu espazio batean. Egoera hau, hainbatetan arazo bat bihurtu da, ez Kilometroak jaiaren antolaketan soilik baizik eta gure eguneroko bizitzan ere.

Europako beste herrialdeetan ohikoa da emanaldi kulturaletara asteartetan, asteazkenetan edota ostegunetan joatea eta asteburuak aisialdirako gordetzen dira. Hemen ere baditugu adibideak. Normalean zinemara aisialdian joaten gara. Aldiz, Donostiako zinemaldia ospatzen denean jendea astean zehar, hamabost egunetan, goiz eta arratsaldez zinematara joaten da, aretoak beteta egoten dira goizeko 9:00tatik gaueko 23:00ra arte. Horretan kontzeptua aldatzen da, zinema ez da aisialdiarekin lotzen.

Asuntoa da zeri eman zentralitatea. Eta nik uste dut Kilometroak batek uztartu ditzake bi gauzak: batetik urtean zehar espresio artistikoa, topagunea, …; bestetik une zehatzetan ospakizunak. Horren arabera pentsatu behar da zer, noiz eta non kokatu.

Ospakizunak behar ditugu noski, hori inportantea da; izan ere sozializatzeko, elkar harremantzeko oso baliagarria baita.

ZER INDARTU ETA ZER BAZTERTUKO ZENUKE KILOMETROAK DINAMIKAN?

Topikazo bat dela jabeturik, interesgarriagoa da bidea azken emaitza baino.

Lehenik eta behin, esango nuke, herri honek ez duela egitarau egutegia betetzeko premiarik. Herri hau oso bizia da eta dinamika handia dauka. Orduan, nahiz eta emaitza batzuk egon behar duten, niretzat premia larriena ez da hori, bai ordea, foko nagusia jarriko nuke Kilometroak dinamika herriko agente bat bihurtzean.

Bigarrenik, antolaketaren joskeran indarra jarriko nuke. 80. hamarkadan gurasoek zuten inplikazioa edota gaur egun guk daukaguna zeharo ezberdina da. Badago ikastola bere barne komunitatearen bertan ere gauzak egiteko modu bat, saretze bat, inertzia batzuk indartu. Kilometroak izan dadila pizgarri bat barne antolamendua, barneko pieza txiki guzti horiek nolabait josteko eta sentsibilizazio lan bat egiteko.

Niretzako bi puntu garrantzitsuenak horiek dira.

Niretzat garrantzitsuagoa da 10 guraso lanetan aritzea (bokatak edota beste edozein gauza egiten), makro kontzertu bat antolatzea baino. Nire ustez, elkarkidetzaren bidez saretze lana askoz aberatsagoa izan daiteke. Gurasoak, langileak eta ikasleekin noski, kolektibo osoarekin.