Xabier Oleaga

 

EKARRIZKETA: 2022KO OTSAIAREN  4AN

Xabier Oleaga

Gaur egun jubilatuta.

Gure haurrak, gure bi alabak, eskolaratu genituenean sartu nintzen Ikastolen munduan. 1991an eskolaratu zen Irati, zaharrena; 1993an Amaia, bigarrena. Handik urte betera sartu nintzen orduan Orereta Ikastola Kultur Elkarteko (berau zen Orereta Ikastolaren jabe sozietario titularra) Gida Batzordea deitzen zen zuzendaritza organora, eta bi geroago izendatu ninduten elkarteko lehendakari. Horrela, 2006ra arte. Tartean, 1995ean, Partaide Ikastolen Elkartera deitu zidaten, komunikazioaren ardura hartzeko, profesional gisa. Partaidek Euskal Autonomia Erkidegoko ikastolak elkartzen zituen urte haietan. Gero, ardura berarekin jarraitu nuen Ikastolen elkartean, harik eta 2011an eszedentzia bat hartu eta ikastolekiko lotura utzi nuen arte. Orain Ikastolen Lagunak elkarteko kide ere banaiz.    

Beraz oso urte intentsoak bizi izan ditut Ikastolen mugimenduan, bai lan boluntarioan Orereta Ikastolan eta bai Ikastolen Elkartean profesional moduan, beti ikastolen lagun.

GAURKO ABAGUNEA KONTUAN HARTUTA (HEZKUNTZA LEGE BERRIAREN DINAMIKA), ZER FUNTZIO BETE BEHARKO LUKE IKASTOLAK?

Hekuntza Lege berriaz, iruditzen zait oraindik asko falta dela zein lege aterako den jakiteko eta beraz iritzi bat eman ahal izateko. Lege horren inguruan kontsentsu-gai diren kontzeptu batzuk oso interesgarriak dira, baina ikusiko da legedian zein garapen izango duten. Ez naiz optimista eta ez pesimista edo estzeptiko. Zuhurra izan beharra daukat. Urte gehiegi daukat, eta beraz esperientzia zein eskarmentu maila bat ere bai, azken mamia ikusi arte txeke zuriak sinatzen hasteko.

Bestalde, esan beharra daukat, ikastolen munduan sartu nintzenean ez nituela ikastolak sakonean ezagutzen. Abagune berezi batean sartu nintzen: garai horretan ikastola asko publifikatu ziren Eusko Jaurlaritzaren lege berri baten harira.

Orereta ikastola zen ikastola mugimendu historikoan jarraitzearen alde hautua egin zuen  horietako bat.

Geroztik konturatu nintzen ikastolek zer eragina duten Euskal Herrian, zer garrantzia duten gizartean. Konturatu nintzen ikastolak herri, nazio proiektu bati lotutako ekimena zirela, hezkuntzaren alorrean. Konturatu nintzen EAEn eta Nafarroa garaian (Ipar Euskal Herria hezkuntza sistema ezberdina da) ikastolak ez zeukala eragina bakarrik zentro bakoitzean, zein  haur edo familiengan, baizik eta hezkuntza sistema osoari eragiten ziola. Sistema bera oso desberdina izango litzateke ikastolarik gabe. Ikastolek hezkuntza sistema osorako ikasmateriala sortzen dute, 4500 irakaslez osatutako gorputz dozente sendo eta kohesionatua daukate eta ia 58000 ikasle. Hezkuntza sistema osatu bat da, bere horretan, sistema orokorraren barruan. Ez dakit jendea ohartzen den estrategikoki, proiektu nazional baten barruko hezkuntza proiektu bezala hartuta, horrek daukan garrantziaz. Hasiera batean ikastolak ez ziren ezer, gogo bat bakarrik. Ez zeukaten lokalik, ez irakaslerik ez eta ikas materialik. Gaur egun, traba guztiak gainditzeaz gain, industria  oso bat eta, esan bezala, sistemaren barruko azpisistema bat izatea lortu dute.

Euskal hezkuntza sistema ikastolen presentziarik gabe beste bat litzateke. Oliontzi onak  kanporako zein barruko balio duela esan ohi da, Ikastolak ere, oliontzi onak bezala, barrurako zein kanporako egiten du ekarpena.

ZER BIHURTU DA IKASTOLENTZAKO GOGO HORI GAUR EGUN?

Ikastolak, gaur egun, EAEko irakaskuntza sareko %12a izango da seguru aski. Ez dakit zein protzentaia den Nafarroan eta Iparraldean. Eragilea izateko nahikoa da. Egoera soziopolitikoaren arabera, proportzio hori gora edo behera joan daiteke. Baina ikastolak osasun onez mantendu behar dira herri honetan.

Hori bai, batzuetan inpresioa ematen dit ikastolek oraindik eraiki gabe daukatela XXI. mendeko errelatoa. Batzutan badaukat inpresioa hezkuntzako errutinatan mantentzen direla ikastolak gehiegi. Ardura handiko errutinak, zalantzarik gabe, baina ikastolek areagotu egin behar dute gizartean zabaldu beharreko diskurtsoa. Iruditzen zait gauden mende honetarako diskurtso hori ez dagoela behar bezala garatuta. Euskal gizartean zer eta nor garen kontzientzia aktibo batez azaldu behar dugu gure diskurtsoa, ez lehiakortasun aldartearen araberakoa bakarrik.

NOLA LAGUNDU DEZAKE KILOMETROAK DINAMIKAK ETA JAIAK ILDO HORI GARATZEKO?

Jaiak Ikastolen mugimenduaren balio bat dira. Funtsezkoak izan dira ikastolen errelatoaren barruan. Beraz, nik uste dut jaiak mantendu behar direla. Une honetan urrun nago ikastolen dinamikatik, errezetak proposatu ahal izateko.

Aspalditik dago gogoeta ikastoletan, jaiak egokitu beharrari buruz. Sorrerako, ikastolen eta jaien sorrerako, ereduei oso lotuta ikusten ditut jaiak, eta nabarmena da egokitu beharra.  Azken izurriteak aldaketa asko eragin, edo aurrera arazi, ditu. Agian une egokia da horretarako.

Badakit jakin arazoa ez dagoela aldatu beharraren kontzientzian. Hori badago. Arazoa da zein eredutara aldatu, zein irizpiderekin. Estrategia berriak asmatu beharko dira.

NOLA TXERTATU LEIKE KILOMETROAK ORERETA HERRIAN?

Orereta herriak, Errenteriak, baditu berezitasun batzuk, hezkuntzaren harira ere. Eta hemen egingo den Kilometroak-ek berezitasun horretara egokitu beharko du. Guk 1999an egin behar izan genuen ariketa hori.

Gaur egun ikastolako guraso gehienak ikastolako ikasle izandakoak dira. Errealitate honek, ikuspegi soziologiko batetik, proiektu bati dagokionean, asko esan nahi du onerako. Kontu handia hartu beharko da mugimendu endogamikoa ez bihurtzeko, baina aurrekoa oso datu ona da. Horrek esan nahi du, ikastolatik pasatako ikasleak ikastola proiektuarengan sinetsi bakarrik ez, proiektu horri atxikita jarraitzen dutela. Faktore hau oso garrantzitsua da inplikazioa lortzeko. Izan ere, gaur egun ikastola oso ondo ezagutzen duen jendea ikastolako arduretan inplikatu izatea abantaila handia da.

AZKEN GOGOETA

Lehen aipatu dut XXI. mendeko ikastolen diskurtsoa garatu behar dela. Nire ustez, XX. mendeko ikastolen fokua euskararengan, hizkuntzan, jarrita zegoen. Hizkuntza hedatzeko, gizarteratzeko. Ondo, korrekto. Baina XXI. mendeko fokuak, nire ustez, euskarari oraindik ondo erreparatu behar bazaio ere, berri txarrak baitauzkagu erabilerari buruz, fokua diot, Euskal Curriculumaren gainean egon beharko litzateke.

Gure eskola, ez bakarrik ikastola, baizik eta hezkuntza sistema, Euskal Curriculumaren lanketa eta hedapenean murgildu beharko litzateke. Eta hori maila guztietan aztertu beharko da. Ez bakarrik Curriculumaren diseinuan, baizik konbikzioa sortzeko eta eragiteko lanketan ere.

Jakin badakit hau guztia oso lotuta dagoela gizarteak herri eta nazio izateko une historiko honetan azalduko duen aspirazio maila eta erabakimenarekin, baina ikastolen mugimenduarentzat ez da aitzakia izan behar fokua hor jartzeko.

Beraz, nik oso garbi daukat: XX. mendean euskara; XXI. mendean Euskal Curriculuma. Ikastolek hartzen ez badute lekuko hori, ez du inork hartuko.

Nazio proiektuak zer eboluzioa izango du XXI. mendean? Euskal lurretan gertatutako Historia hezkuntza sistema guztian emateko aukera izango dugu? Egiten diren etapa ezberdinenentzako azterketak (batxilergoa amaitzean, kasu) Madril edota Parisetik etorri beharrean gu geuk egiteko eskuduntza erreklamatuko da? Euskal Hezkuntza sistemak nahiko eskuduntzak izango ditu horretarako?... Hori guztia ez da lortuko norbaitek bultzatzen ez badu. Nork bultzatu behar du? Euskal gizarteak egin behar du, baina ez du egingo ikastolek aitzindari papera hartzen ez badute.